Strona główna    Kontakt z Redakcją NFA    Logowanie  
Szukaj:

Menu główne
Aktualności:
Gorący temat
NFA w mediach
NFA w opiniach
Jak wspierać NFA
Informacje

Linki

Rekomenduj nas
Redakcja
Artykuły
Nowości
Europejska Karta     Naukowca
Patologie środowiska     akademickiego
Oszustwa naukowców
Mobbing w środowisku     akademickim
Etyka w nauce i edukacji
Debata nad Ustawą o     Szkolnictwie Wyższym
Perspektywy nauki i     szkolnictwa wyższego
Czarna Księga     Komunizmu w Nauce i     Edukacji

Wszystkie kategorie
Inne
Reforma Kudryckiej
Postulaty NFA
Reformy systemu nauki
WHISTLEBLOWING
NFA jako WATCHDOG
NFA jako Think tank
Granty European Research Council
Programy,projekty
Kij w mrowisko
Kariera naukowa
Finanse a nauka
Sprawy studentów
Jakość kształcenia
Społeczeństwo wiedzy
Tytułologia stosowana
Cytaty, humor
Listy
Varia
Czytelnia
Lustracja w nauce i edukacji
Bibliografia NFA - chronologicznie
Subskrypcja
Informacje o nowościach na twój e-mail!
Wpisz swój e-mail i naciśnij ENTER.

Najczęściej czytane
Stanowisko NIEZAL...
Tajne teczki UJ, ...
Mobbing uczelniany
Amerykańska konku...
O nauce instytucj...
Inna prawda o ucz...
Powracająca fala ...
Urodzaj na Akadem...
Darmowy program a...
Jasełka akademick...
Menu użytkownika
Nie masz jeszcze konta? Możesz sobie założyć!
Strefa NFA
Statystyki

użytkowników: 0
gości na stronie: 121


Polecamy

NFA na Facebook'u

Ranking Światowych Uczelni 2009







Artykuły > Europejska Karta Naukowca > Zasady etyczne naukowców

Józef Wieczorek

Zasady etyczne naukowców

Europejska Karta Naukowca jasno mówi :

"Naukowcy powinni przestrzegać uznanych praktyk etycznych oraz fundamentalnych zasad etycznych odnoszących się do dyscyplin, którymi się zajmują, a także norm etycznych ujętych w krajowych, sektorowych lub instytucjonalnych kodeksach etyki.",

a zatem nie rozdziela nauki od etyki, lecz podkreśla znaczenie etyki w działalności naukowej. Jest to niesłychanie ważne w sytuacji kiedy można słyszeć głosy typu: 'nie jest ważne w nauce czy ktoś jest największym nawet łotrem, ważne by był wybitnym naukowcem".

Nie jest tajemnicą, że nauki nie uprawiają 'aniołowie' tylko zwykli ludzi mający swoje wady i zalety. Ważne jest aby bilans ich działalności był dla ludzkości pozytywny, a nie negatywny. Trudno za wzór uważać naukowca, który doszedł do sukcesów po trupach swoich konkurentów, kto ma wiele prac licznie cytowanych, ale zapobiegł uformowaniu wielu naukowców, którzy by mogli znacznie więcej dla nauki zrobić.

Niestety w ocenach naukowców, rzadko się bierze pod uwagą taką zbilansowaną ocenę. Nie ma zresztą odpowiednich parametrów do jej przeprowadzenia. Parametrycznie liczymy np. wartość jakiejś publikacji, ale nie ma parametrów dla obliczenia szkodliwych dla nauki poczynań danego uczonego.

W Polsce nie brakuje zalecanych do przestrzegania przez EKN krajowych, sektorowych lub instytucjonalnych kodeksów etyki. Mamy m.in:

Ogólne kodeksy dotyczące całego sektora nauki, bądź uczelni wyższych:

Dobre obyczaje w nauce http://ken.pan.pl/images/stories/pliki/pdf/down.pdf

DOBRE PRAKTYKI W SZKOŁACH WYŻSZYCH http://www.frp.org.pl/pliki/kodeks.pdf

Dobra praktyka badań naukowych. . (Zespół Etyki w Nauce przy Ministrze Nauki, 25 maj 2004) http://www.nauka.gov.pl/mein/_gAllery/20/15/20151/dobra_praktyka.pdf

Kodeksy uczelniane:

AKADEMICKI KODEKS WARTOŚCI przyjęty na posiedzeniu Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego w dniu 25 czerwca 2003 r. http://www.uj.edu.pl/uniwersytet/wladze/kodeks.pdf

AKADEMICKI KODEKS ETYCZNY POLITECHNIKI WROCŁAWSKIEJ(przyjęty na posiedzeniu Senatu 3 lipca 2003) http://www.pwr.wroc.pl/16876.xm

AKADEMICKI KODEKS ETYCZNY POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ -Z Życia Politechniki Śląskiej Nr 4. Styczeń 2004 http://biuletyn.polsl.pl/0401/senat.aspx

AKADEMICKI KODEKS ETYCZNY AKADEMII GÓRNICZO-HUTNICZEJ http://www.agh.edu.pl/dokumenty/KodeksAGH.php

oraz kodeksy innych instytucji czy organizacji naukowych:

 KODEKS ETYCZNY POLSKIEJ AKADEMII NAUK http://www.pam.szczecin.pl/kopia_download.php?id=1744

KODEKS ETYCZNY FUNDACJI NA RZECZ NAUKI POLSKIEJ http://www.fnp.org.pl/ofundacji/documents/kodeks.etyczny.2006.pdf

Można by nawet rzec, że mamy “Urodzaj na Akademickie Kodeksy Etyczne” (Miesięcznik Społeczności Akademickiej - Uniwersytet Zielonogórski, p a ź d z i e r n i k 2 0 0 4, http://www.nfa.pl/articles.php?id=4

Niestety między założeniami etycznymi obecnymi w kodeksach a praktyką ich realizacji jest ogromna przepaść - Józef Wieczorek “DOBRE OBYCZAJE W NAUCE - ZAŁOŻENIA A PRAKTYKA” http://www.nfa.pl/articles.php?id=403 oraz fragmenty w:"Uniwersytet Wrocławski" - pismo społeczności akademickiej Uniwersytetu nr.17 r.2003

Ten rozziew najlepiej opisuje fraszka Jan Sztaudyngera:

Postanowiono w lesie wreszcie wydać prawa.

Co może robić niedźwiedź, co lis, co trawa.

Uradzono przepisy, nowele, ustawy,

Osobno dla niedźwiedzi, dla lisów, dla trawy.

A potem prawodawcy, co prawa wydali,

Schodzili w bok przed misiem, a trawę deptali...

Oczywiście sprawami etyki w nauce zajmują się komisje ogólnopolskie:

np. Interdyscyplinarny Zespół do Spraw Etyki w Nauce http://www.nauka.gov.pl/mein/index.jsp?place=Lead08&news_cat_id=873&news_id=4165&layout=2&page=text do którego zadań należy : „formułowanie opinii i wniosków w sprawach dotyczących etyki badań naukowych; formułowanie opinii i wniosków dotyczących projektów rozwiązań prawnych w sprawach etyki badań naukowych; formułowanie opinii i wniosków w sprawach dotyczących naruszenia etyki w nauce skierowanych przez Ministra Nauki i Informatyzacji”

oraz komisje uczelniane:-

np. Senacka Komisja ds. Etyki Zawodowej Politechniki Warszawskiej http://www.pw.edu.pl/portal/page/portal/Etyka/Cele%20i%20zadania%20Komisji

Komisja Rektorska ds. Etyki Nauczycieli Akademickich Politechniki Łódzkiej http://www.p.lodz.pl/pol/etyka/

czy Komisja Rektorska ds. Etyki na Politechnice Wrocławskiej http://www.pwr.wroc.pl/16886.xml

która jednakże “nie jest instancją dochodzeniową i nie może orzekać, w sensie prawnym, o popełnieniu czynu etycznie nagannego, a jedynie przekazuje zawiadomienie o naruszeniu Akademickiego Kodeksu Etycznego, jeśli uzna, wedle swej wiedzy i przekonania, że miało to miejsce, JM Rektorowi, lub - na Jego wniosek innym Organom Uczelni. “

a nawet komisje wydziałowe :

np.Komisja ds. Etyki Badań Naukowych Wydziału Psychologii UW http://www.psych.uw.edu.pl/o_nas.php?id=1&sub_id=2.24

Niektóre komisje zajmują sie przede wszystkim sprawami plagiatów i innych naruszeń prawa autorskiego jak np.

Stała Rektorska Komisja ds. Etyki Nauczycieli Akademickich w UJ http://www.uj.edu.pl/uniwersytet/wladze/komisje/rektorskie/dec102.pdf

czy Stowarzyszenie “Uczciwa Uczelnia” http://www.eduskrypt.pl/rusza_antyplagiatowy_program_uczciwa_uczelnia-info-4175.html

zajmujące się wykrywaniem plagiatów w łódzkich szkołach wyższych

Przy Polskiej Akademii Nauk działa Komitet Etyki w Nauce (PAN) utworzony w 1992 roku , ale strona www komitetu jest nader uboga w treść i nader rzadko aktualizowana http://ken.pan.pl/

Natomiast przy Komisji Europejskiej działa:Europejska Grupa ds. Etyki w Nauce i Nowych Technologiach http://www1.ukie.gov.pl/www/serce.nsf/0/dfd2c0014d207751c1256e850042ba4a?open the European Group on Ethics in Science and New Technologies http://ec.europa.eu/european_group_ethics/index_en.htm która jest “niezależnym, pluralistycznym i multidyscyplinarnym ciałem doradczym Komisji Europejskiej w kwestiach związanych z etycznymi aspektami nauki i nowoczesnej technologii, jakie pojawiają się w kontekście wdrażania prawa wspólnotowego i polityk wspólnotowych”

Sprawy etyki zawodowej ujęte są też w Ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym Dz.U. z 2005 r. Nr 164, poz. 1365 http://ks.sejm.gov.pl/proc4/ustawy/2720_u.htm

Art. 109. 1. Nauczycielem akademickim może zostać osoba, która: 3) nie została ukarana prawomocnym wyrokiem sądowym za przestępstwo umyślne; 4) nie została ukarana karą dyscyplinarną wymienioną w art. 140 ust. 1 pkt 4; Art. 126. Rektor może rozwiązać stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim bez wypowiedzenia w przypadku: 3) dopuszczenia się: a) czynu określonego w art. 115 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 z późn. zm.) stwierdzonego prawomocnym wyrokiem sądowym, b) stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem komisji dyscyplinarnej: - przywłaszczenia sobie autorstwa albo wprowadzenia w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, - rozpowszechnienia, bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy, cudzego utworu w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, - rozpowszechnienia, bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy, cudzego artystycznego wykonania albo publicznego zniekształcenia takiego utworu, artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu lub nadania, - innego sposobu naruszenia cudzych praw autorskich lub praw pokrewnych, - fałszowania badań lub wyników badań naukowych lub innego oszustwa naukowego, - innego oszustwa naukowego; 4) skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne.

Na uczelniach zgodnie ze statutami uczelni działają komisje dyscyplinarne i rzecznicy dyscyplinarni rektora. Niestety nie ma danych odnośnie sukcesów takich komisji w zwalczaniu patologii uczelnianych, w tym plagi plagiatów.

Komisje uczelniane a także ogólnopolskie nie zawsze reagują nawet na konkretne sprawy naruszania etyku zawodowej a niekiedy wykorzystują kodeksy etyczne jako narzędzie dyscyplinowania pracownika ujawniającego przekręty uczelniane.

Praktyka jakby była zaprzeczeniem teorii bo p. 13 "Zasad Dobrych obyczajów": “Pracownicy nauki mają szczególny obowiązek szerzenia w swoich środowiskach osobiście oraz za pośrednictwem instytucji i organizacji naukowych, zasad rzetelnej pracy naukowej, tępienia nieuczciwości naukowej lub łamania dobrych obyczajów”

Konieczne jest stworzenie instancji, która by stała na straży przestrzegania zasad etycznych, miała ku temu odpowiednie kwalifikacje i kompetencje , oraz odpowiednie uregulowania prawne. Bez tego kodeksy etyczne praktycznie nic nie znaczą. Kodeksy będą wtedy coś znaczyć jeśli będzie istniała nieuchronność odpowiedzialności za niegodny uczonego czyn.

Potrzebne jest określenie powinności i przygotowania zasad etycznych dla komisji etycznych oraz zmiany prawne, zgodnie z "Zasadami" - 11 "Jeśli przepisy prawne lub służbowe naruszałyby etos ludzi nauki, to pracownik nauki powinien dążyć do zmiany takich przepisów i uzgodnienia ich z kanonami dobrych obyczajów w nauce

Propozycja zasad etycznych dla komisji etycznych w nauce

1. Członek komisji etycznej przestrzega zasad etycznych, których przestrzegania wymaga od innych, wzwłaszcza wówczas, kiedy jest ich współautorem lub propagatorem.

2. Członek komisji etycznej nie chowa głowy piasek, kiedy otrzyma informacje o nieprzestrzeganiu norm etycznych (szczególnie zasada ta dotyczy tych członków, którzy głoszą zasadę niechowania głowy w piasek).

3. Członek komisji etycznej ma obowiązek wytykania i ścigania tych, którzy nie przestrzegają norm etyki w nauce.

4. Członek komisji ma szczególny obowiązek wspierania osób, które wytykają nieprzestrzeganie norm etycznych w nauce i ścigają tych, którzy norm etyki w nauce nie przestrzegają (szczególnie wtedy, gdy za te poczynania godne najwyższego uznania są dyskryminowani czy wręcz prześladowani).

5. Tuszowanie spraw nieetycznych, szczególnie tych, które dotyczą najwyższych hierarchów naukowych jest niegodne członka komisji etycznej.

6. Członek komisji nie może tłumaczyć się nieświadomością, kiedy wspiera w awansach, nagrodach, nominacjach, nieprzestrzegającego dobrych obyczajów.

7.Zasada poświęcania dobra jednostki dla dobra ogółu nie jest godna członka komisji etyki.

8.Członek komisji ma na względzie fakt, że nie ma takiej zasady, której by na złe nie można było użyć.

 ===========================

ZALECENIE KOMISJI z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie Europejskiej Karty Naukowca oraz Kodeksu Postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych http://ec.europa.eu/eracareers/pdf/kina21620b8c_pl.pdf

Ogólne zasady i wymagania obowiązujące naukowców:

Zasady etyczne Naukowcy powinni przestrzegać uznanych praktyk etycznych oraz fundamentalnych zasad etycznych odnoszących się do dyscyplin, którymi się zajmują, a także norm etycznych ujętych w krajowych, sektorowych lub instytucjonalnych kodeksach etyki.

The European Charter for Researchers

General Principles and Requirements applicable to Researchers:

Ethical principles Researchers should adhere to the recognised ethical practices and fundamental ethical principles appropriate to their discipline(s) as well as to ethical standards as documented in the different national, sectoral or institutional Codes of Ethics.

 --------------------------------------------

Porównanie zgodności przepisów prawa polskiego z zapisami Europejskiej Karty Naukowca oraz Kodeksu postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych. Analiza prawna http://www.eracareers-poland.gov.pl/page.html?kid=450:3379&sct=402:5248Zagadnienie nie jest regulowane przepisami prawa – z wyjątkiem przepisów dotyczących jbr. Generalnie mają tu zastosowanie zasady etyczne wiążące na zasadzie nakazu moralnego.

 ===========================

Bibliografia:

Akademicki kodeks etyczny Akademii Górniczo-Hutniczej http://www.agh.edu.pl/dokumenty/KodeksAGH.php

Akademicki kodeks etyczny Politechniki Śląskiej -Z Życia Politechniki Śląskiej Nr 4. Styczeń 2004 http://biuletyn.polsl.pl/0401/senat.aspx

Akademicki kodeks etyczny Politechniki Wrocławskiej (przyjęty na posiedzeniu Senatu 3 lipca 2003) http://www.pwr.wroc.pl/16876.xml

Akademicki kodeks wartości (przyjęty na posiedzeniu Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego w dniu 25 czerwca 2003 r. http://www.uj.edu.pl/uniwersytet/wladze/kodeks.pdf

Dobra praktyka badań naukowych. Rekomendacje. (Zespół Etyki w Nauce przy Ministrze Nauki, 25 maj 2004) http://www.nauka.gov.pl/mein/_gAllery/20/15/20151/dobra_praktyka.pdf

Dobre obyczaje w nauce. http://ken.pan.pl/images/stories/pliki/pdf/down.pdf

Dobre obyczaje w kształceniu akademickim- pod redakcją Kazimierza Kloca i Ewy Chmieleckiej. Materiały z ogólnopolskiej konferencji zorganizowanej w dniach 20-21 maja 2004 roku w Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Warszawa, październik 2004 http://www.fundacja.edu.pl/files/dobre_obyczaje.pdf

Dobre praktyki w szkołach wyższych http://www.frp.org.pl/pliki/kodeks.pdf

Etyka w nauce . 2003 Fundacja na rzecz Nauki Polskiej Interdyscyplinarny Zespół do spraw Etyki w Nauce http://www.nauka.gov.pl/mein/index.jsp?place=Lead08&news_cat_id=873&news_id=4165&layout=2&page=text

Kodeks etyczny Fundacji na rzecz Nauki Polskiej http://www.fnp.org.pl/ofundacji/documents/kodeks.etyczny.2006.pdf

Kodeks etyczny Polskiej Akademii Nauk http://www.pam.szczecin.pl/kopia_download.php?id=1744 Wieczorek Józef -

Urodzaj na Akademickie Kodeksy Etyczne - Miesięcznik Społeczności Akademickiej - Uniwersytet Zielonogórski, październik 2004 http://www.uz.zgora.pl/wydawnictwo/miesiecznik10-2004/12.pdf także: http://www.nfa.pl/articles.php?id=4

Wieczorek Józef - Dobre obyczaje w nauce - założenia a praktyka http://www.nfa.pl/articles.php?id=403 oraz fragmenty: "Uniwersytet Wrocławski" - pismo społeczności akademickiej Uniwersytetu nr.17 r.2003 Józef Wieczorek

Luty Tadeusz Nasz Kodeks - Forum Akademickie 9/2007

http://www.forumakad.pl/archiwum/2007/09/42_nasz_kodeks.html

nfa.pl

© 2007 NFA. Wszelkie prawa zastrzeżone.
0.031 | powered by jPORTAL 2