www.nfa.pl/

:: EKN-Postulat wprowadzenia niezależnego od władz mediatora akademickiego do rozwiązywania konfliktów w środowisku akademickim
Artykuł dodany przez: nfa (2007-05-05 14:30:48)

Józef Wieczorek

EUROPEJSKA KARTA NAUKOWCA: Postulat wprowadzenia niezależnego od władz mediatora akademickiego do rozwiązywania konfliktów w środowisku akademickim

(wersja 18.06.2007)


Europejska Karta Naukowca http://ec.europa.eu/eracareers/pdf/kina21620b8c_pl.pdf w swych zaleceniach postuluje wprowadzenie instytucji mediatora akademickiego.


"Skargi/apelacje
Grantodawcy i/lub pracodawcy naukowców powinni określić, zgodnie z krajowymi zasadami i przepisami, odpowiednie procedury, na przykład wyznaczyć bezstronną osobę (np. w charakterze rzecznika), która rozpatrywałaby skargi/apelacje naukowców, w tym także kwestie dotyczące konfliktów między opiekunami naukowymi a początkującymi naukowcami. Tego typu procedury powinny zapewnić całej kadrze naukowej poufną i nieformalną pomoc w rozwiązywaniu konfliktów związanych z pracą i w przypadku sporów i skarg; celem tych procedur jest propagowanie sprawiedliwego i równego traktowania w obrębie instytucji oraz poprawa ogólnej jakości środowiska pracy." -


Tekst angielski : The European Charter for Researchers The Code of Conduct for the Recruitment of Researchers
tekst

"Complaints/appeals
Employers and/or funders of researchers should establish, in compliance with national rules and regulations, appropriate procedures, possibly in
the form of an impartial (ombudsman-type) person to deal with complaints/ appeals of researchers, including those concerning conflicts between supervisor(s) and early-stage researchers. Such procedures should provide all research staff with confidential and informal assistance in resolving work-related conflicts, disputes and grievances, with the aim of promoting fair and equitable treatment within the institution and improving the overall quality of the working environment."


Postulat to nader słuszny . W środowisku akademickim, jak i w innych środowiskach dochodzi do rozmaitych konfliktów zarówno 'poziomych' - między pracownikami czy między studentami, a także 'pionowych' - odgórnych między przełożonymi a podwładnymi, między badaczami/nauczycielami akademickimi a studentami, oddolnych - między podwładnymi i przełożonymi czy studentami a nauczycielami akademickimi. Ponadto dochodzą jeszcze inne np. między administracją a pracownikami czy studentami. Wiele konfliktów rozwija się w mobbing, który w środowisku akademickim jest niemal powszechny. (Mobbing w środowisku akademickim http://www.nfa.pl/articles.php?topic=25). Wynika to w znacznej mierze z hierarchiczności instytucji akademickich i słabych możliwości ochrony prawnej pracownika akademickiego.
Należałoby dążyć do tego aby konflikty wewnątrz akademickie były rozwiązywane przez samo środowisko, a jedynie w ostateczności przed sądami. Przed sądami pracownik akademicki jest w słabszej pozycji, gdyż sądy powołują sie na autonomię uczelnie w decyzjach wobec pracowników, tak że często się mówi, że 'na uczelniach prawo pracy nie obowiązuje'.
Nawet gdyby doszło do rozstrzygnięcia na korzyść pracownika to ułożenie sobie stosunków z pracodawcą po powrocie na uczelnie może być niezwykle trudne. Sąd pracy, czy cywilny to winna być ostateczność w życiu akademickim. Wiele spraw winno trafiać do mediatora a nie do sądu. W obecnej sytuacji pracodawcy wolą rozwiązania sądowe bo tam są silniejsi, stąd niechęć do zmiany prawa, które by osłabiało ich pozycję.

Instytucja mediatora akademickiego jest powszechna w uczelniach amerykańskich, ale nie zawsze obecna w uczelniach europejskich (wyjątek powszechność mediatora w uczelniach hiszpańskich )
Istnieje tez http://www.ombudsassociation.org/ The International Ombudsman Association (IOA) która zastąpiła od roku 2005 - The University and College Ombudsman Association, jako największe międzynarodowe stowarzyszenie reprezentujące ponad 500 członków z całego świata.

Natomiast do The European Network for Ombudsmen in Higher Education (ENOHE)
http://www.english.uva.nl/enohe/enohe_network.cfm
stanowiącą nieformalna sieć mediatorów akademickich należą:
Austrian Federal Ministry for Education, Science and Culture (Vienna, Austria)
Universiteit van Amsterdam (Amsterdam, The Netherlands)
University of the Balearic Islands (Palma de Mallorca, Spain)
University of Cantabria (Santander, Spain)
University of Leiden (Leiden, The Netherlands)
University Miguel Hernandez (Elche, Spain)
University of Professional Education Utrecht (Utrecht, The Netherlands)
Vrije Universiteit (Amsterdam, The Netherlands)
Rey Juan Carlos University, Madrid (Spain)
University of Valladolid (Spain)
University of Dundee (Dundee, United Kingdom)
Queensland University of Technology (Brisbane, Australia)
University of Jaén (Jaén, Spain)
Universidad Politécnica de Madrid (Madrid - España)
University of South Australia (Adelaide, Australia)
Universidad Autónoma de Madrid (Madrid, España)
Eidgenössische Technische Hochschule Zürich


W Polsce znowelizowane przepisy kodeksu postępowania cywilnego (ustawa z 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, DzU nr 172, poz. 1438 - "Oddział 1. Mediacja
Art.183) pozwalają organizacjom społecznym i zawodowym tworzyć ośrodki mediacyjne.
Pracodawca i pracownik lub dwaj skonfliktowani pracownicy zamiast do sądu pracy mogą korzystać z usług mediacyjnych.

Istnieje już Polskie Centrum Mediacji http://pcm.free.ngo.pl/ jako stowarzyszenie pozarządowe posiadające obecnie 12 ośrodków mediacji w Polsce. Prowadzone są szkolenia mediatorów oraz listy mediatorów posiadających certyfikat doradcy ds. rozwiązywania konfliktów.


Na ogół usługi mediacyjne dotyczą u nas spraw gospodarczych i rodzinnych. Najwyższy czas aby dotyczyły także spraw środowiska akademickiego. Zaleca to EKN. Należałoby więc znowelizować ustawę o szkolnictwie wyższym (U S T A W A z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym http://ks.sejm.gov.pl/proc4/ustawy/2720_u.htm ) tak aby znalazła się w niej instancja mediatora akademickiego. Problem ten był podnoszony przez Niezależne Forum Akademickie jeszcze przed uchwaleniem obecnie obowiązującej ustawy o szkolnictwie wyższym, a nawet przed przyjęciem Europejskiej Karty Naukowca ! ( Józef Wieczorek & Joanna Szpiega Mediator akademicki pilnie potrzebny Rzeczpospolita 12.03.05 Nr 60 http://www.nfa.pl/articles.php?id=69 )
Niestety został zlekceważony przez gremia rektorskie przygotowujące pod patronatem prezydenta ustawę o szkolnictwie wyższym . Najwyższy czas aby tą wadę ustawy usunąć.
Poważnym problemem jest umocowanie takiej instancji. Z jednej strony mediator akademicki winien być blisko uczelni, instytucji, czyli na miejscu, z drugiej winien być niezależny od władz, gdyż tylko w takim przypadku może spełnić swoje zadanie.
Nie ulega wątpliwości, że instytucja mediatora musi być ukształtowana poza strukturami uczelnianymi.
Wyjściem byłoby wyodrębnienie autonomicznego Centrum Mediacji Akademickiej finansowanego z budżetu a zatrudniającego mediatorów z certyfikatami wykształconymi wcześniej na studiach podyplomowych z zakresu prowadzenia mediacji akademickiej czy szkoleniach np. Polskiego Centrum Mediacji. Obecnie trwają takie szkolenia i studia głównie dla mediatorów gospodarczych czy rodzinnych. Trzeba by ten zakres szkoleń w stosowanym czasie rozszerzyć aby po wprowadzeniu instancji mediatora do ustawy miał kto te mediacje prowadzić. Mediatorzy CMA winni mieć 'pod opieką' każdą uczelnię.

Należy nadmienić, ze oprócz wytycznych EKN odnośnie mediatora obecnie trwają prace nad dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych.

Natomiast w Polsce nadal nie słychać o pracach nad wprowadzeniem mediatora akademickiego. Wydawane są natomiast rozporządzenia do obowiązującej ustawy o szkolnictwie wyższym np. ostatnio - ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO z dnia 14 marca 2007 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego wobec nauczycieli akademickich (Dz. U. z dnia 4 kwietnia 2007 r.)
http://bap-psp.lex.pl/serwis/du/2007/0391.htm
dotyczące spraw w których mediator byłby potrzebny.
Dla przykładu w rozporządzeniu czytamy :

§ 17. 1. Rozprawa dyscyplinarna jest jawna tylko dla pracowników danej uczelni, osoby pokrzywdzonej, przedstawicieli Rady i właściwego ministra, osoby, na żądanie której prowadzi się postępowanie w przypadku wymienionym w § 1 ust. 1 pkt 3, obrońcy z wyboru oraz, za zgodą obwinionego, dla przedstawiciela związku zawodowego, którego obwiniony jest członkiem.

gdy natomiast w Konstytucji RP Art. 45.
1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.


Czy to rozporządzenie jest na pewno zgodne z Konstytucją RP ? Możliwości obrony pracowników na niejawnych rozprawach dyscyplinarnych są znikome. Podobnie jest w sądach koleżeńskich, które nieraz naruszają Konstytucje np. Absurdy polskiej medycyny , Dziennik, 29 stycznia 2007 r... "Medycy krytykujący niefachowych i nieetycznych kolegów są surowo karani przez izby lekarskie. Paragraf 52 kodeksu etyki lekarskiej całkowicie zakazuje krytykowania kolegów. Takiego absurdalnego zapisu nie ma w żadnym kraju w Europie".

Warto zapoznać się ponadto z opinią Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
opinia
"Zdaniem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka konstytucyjna jawność postępowania sądowego powinna dotyczyć nie tylko rozpraw przed sądami powszechnymi ale również wszelkich postępowań dyscyplinarnych. Leży to zarówno w interesie społecznym jak i w interesie samych środowisk zawodowych."

Pozytywnym rozwiązaniem w systemie szkolnictwa wyższego było utworzenie Rzecznika Praw Studenta, który zajmuje się przekrętami na uczelniach w stosunku do studentów, w tym także sprawami mobbingowania studentów przez nauczycieli akademickich.

Także istnieje już przy Krajowej Reprezentacja Doktorantów - Rzecznik Praw Doktorantów
http://krd.org.pl/modules/articles/article.php?id=79
do którego zadań należy m.in. podejmowanie interwencji w indywidualnych sprawach doktorantów u władz uczelni i w odpowiednich instytucjach, . występowanie do właściwych instytucji w przypadku zagrożenia praw i interesów doktorantów, udzielanie porad związanych z prawami i obowiązkami doktorantów wynikającymi z przepisów prawa.

Niestety nie ma rzecznika praw badacza/nauczyciela akademickiego. Co gorsza nie zawsze obywatel pracujący na uczelni może skutecznie odwoływać się do Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawach akademickich, a to ze względu na możliwy konflikt interesów wpisany do samej ustawy zasadniczej .
USTAWA z dnia 15 lipca 1987 r.o Rzeczniku Praw Obywatelskich. mówi co prawda, że RPO 'stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela ...' a ponadto RPO ślubuje 'że powierzone mi obowiązki wypełniać będę bezstronnie, z najwyższą sumiennością i starannością'.Z tego należałoby wnioskować, że RPO jest, a przede wszystkim winien być rzecznikiem wszystkich obywateli polskich i stać na straży ich praw. Jednocześnie jednak Art. 209.2. Konstytucji III RP brzmi :Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych. Ten wyjątek jak można było przewidzieć powodować może konflikt interesów, gdyż RPO może być zarazem podwładnym rektora, u którego zatrudniony jest na etacie profesora. Tym samym, co i praktyka potwierdza, możliwość skutecznego odwołania się np. nauczyciela akademickiego do RPO, zarazem podwładnego rektora, w sprawach dotyczących rektora lub jego uczelni są jedynie iluzoryczne. Wynika z tego konieczność zmiany Konstytucji RP.


Opracowania wykorzystane:

ZALECENIE KOMISJI z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie Europejskiej Karty Naukowca oraz Kodeksu Postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych
http://ec.europa.eu/eracareers/pdf/kina21620b8c_pl.pdf


The European Charter for Researchers The Code of Conduct for the Recruitment of Researchers
http://ec.europa.eu/eracareers/pdf/am509774CEE_EN_E4.pdf


Stanowisko NIEZALEŻNEGO FORUM AKADEMICKIEGO w sprawie projektu ustawy 'Prawo o szkolnictwie wyższym' w świetle 'Europejskiej Karty Naukowca i Kodeksu Postępowania przy Zatrudnianiu Naukowców' NFA 19.03.2007
http://www.nfa.pl/articles.php?id=73


Józef Wieczorek & Joanna Szpiega
Mediator akademicki pilnie potrzebny
Rzeczpospolita 12.03.05 Nr 60
http://www.nfa.pl/articles.php?id=69

Józef Wieczorek
Karta nie dla polskich naukowców
Rzeczpospolita 7.04.2005
http://www.nfa.pl/articles.php?id=76


USTAWA
z dnia 28 lipca 2005 r.
o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw1)
(Dz. U. z dnia 9 września 2005 r.)
http://www.abc.com.pl/serwis/du/2005/1438.htm


PROJEKT SPRAWOZDANIA
w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych
(COM(2004)0718 – C6-0154/2004 – 2004/0251(COD))
http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/pr/631/631576/631576pl.pdf


Na pomoc studentom
Rzecznik Praw Studenta
http://www.psrp.org.pl/?sub=student&sec=rzecznikps

U S T A W A z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym
http://ks.sejm.gov.pl/proc4/ustawy/2720_u.htm

ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO1)
z dnia 14 marca 2007 r.
w sprawie szczegółowego trybu postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego wobec nauczycieli akademickich
(Dz. U. z dnia 4 kwietnia 2007 r.)
http://bap-psp.lex.pl/serwis/du/2007/0391.htm


The International Ombudsman Association (IOA
Standards of Practice
http://www.ombudsassociation.org/standards.html


The European Network for Ombudsmen in Higher Education (ENOHE)
http://www.english.uva.nl/enohe/enohe_network.cfm



O mediatorze akademickim (University Ombudsman) -
przykłady na stronach internetowych:

http://ombudsman.binghamton.edu/

http://www.umanitoba.ca/staff/ombudsman/details.shtml

http://www.virginia.edu/eop/ombudsman.html


http://www.wmich.edu/bernhard/ombudsman.html

http://www.wsu.edu/~ombuds/faq.html

http://www3.niu.edu/u_council/annualreports/ombudsman.htm

http://web.cornell.edu/Ombudsman/questions.htm>http://web.cornell.edu/Ombudsman/questions.htm


The Association of Canadian College and University Ombudspersons
http://www.uwo.ca/ombuds/accuoeng/frames.htm

http://www.ua.es/en/servicios/defensor/defensor.htm

http://www.ua.es/es/servicios/defensor/otros-defensores.html


Józef Wieczorek

------------------------------------------
Tekst ( wersja wstępna) przygotowany w ramach realizacji zadania "Analiza zasadności wprowadzenia w Polsce zaleceń "Europejskiej Karty Naukowca" i "Kodeksu Postępowania przy Zatrudnianiu Naukowców" - Autor: Józef Wieczorek" dofinansowanego przez MNiSzW z zakresu dzia łalności wspomagającej badania zgodnie z umową nr. 556/DWB/P/2007 r



adres tego artykułu: www.nfa.pl//articles.php?id=394