Aktualnie uznaje się, że podstawowymi elementami europejskiej przestrzeni edukacyjnej powinno być dziesięć niżej wymienionych.
Zapewnienie jakości kształcenia – przyjęto, że jakość kształcenia ma być istotą europejskiego systemu edukacyjnego; przy czym, zgodnie z zasadą autonomii instytucjonalnej, odpowiedzialność za zapewnienie odpowiedniej jakości kształcenia spoczywa przede wszystkim na poszczególnych uczelniach, w ramach systemu zapewnienia jakości kształcenia funkcjonującego w danym kraju.
Przyjęcie systemu kształcenia opartego zasadniczo na dwóch cyklach - prowadzących do uzyskania stopni bachelor i master (terminy w użyciu europejskim, niezależne od kraju, oznaczające ukończenie odpowiedniego cyklu). Zaleca się przy tym, by wszystkie kraje opracowały porównywalne systemy opisu kwalifikacji absolwentów poprzez nakład pracy, wyniki kształcenia, kompetencje, poziom i profil, zaś stopnie pierwszego i drugiego cyklu powinny się wewnętrznie różnić kierunkami dla lepszego zaspokojenia indywidualnych potrzeb. Stopień bachelor powinien umożliwiać, w rozumieniu Konwencji Lizbońskiej o Uznawalności, podjęcie kształcenia w drugim cyklu, zaś stopień master winien umożliwiać podjęcie studiów doktoranckich (rozumianych jako trzeci cykl kształcenia prowadzący do stopnia doktora).
Promocja mobilności – zarówno studentów jak i pracowników akademickich oraz administracyjnych jest istotnym celem budowy EOSW i ma ogromne znaczenie w wymiarze społecznym, kulturowym i gospodarczym.
Wprowadzenie systemu punktów kredytowych – przede wszystkim w celu rozwoju międzynarodowych programów kształcenia i ułatwienia wzrostu mobilności studentów. Zastosowanie ma tu Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów Kredytowych (ECTS).
Uznawanie dyplomów – czyli przyjęcie systemu czytelnych i uznawanych tytułów zawodowych/stopni poprzez wprowadzenie Suplementu do Dyplomu, wydawanego absolwentowi w jednym z pięciu podstawowych języków europejskich. Zasadą musi tu być powszechna ratyfikacji Konwencji Lizbońskiej o Uznawalności. Suplement do Dyplomu ma umożliwić, powszechnie w Europie, rozpoznawalność kwalifikacji, wiedzy i umiejętności absolwenta na europejskim rynku pracy.
Zaangażowanie instytucji szkolnictwa wyższego i studentów – w proces boloński, przy czym uczelnie muszą i powinny zachować niezbędną samodzielność w sprawach ich wewnętrznej organizacji. Podmiotem procesu bolońskiego są też studenci, stąd ich udział w nim (na wczesnym etapie i w sposób stały) jest niezbędny dla końcowego sukcesu. Należy przy tym zadbać o odpowiednie warunki nauki i życia studentów, umożliwiając im tym samym ukończenie studiów bez względu na ich sytuację społeczną i ekonomiczną.
Promocja europejskiego wymiaru w szkolnictwie wyższym – poprzez dodatkowe programy nauczania i kursy o tematyce europejskiej, powiązane z powszechnym udostępnianiem (przez uczelnie) ich dorobku naukowego i kulturalnego, umożliwianie wszystkim zainteresowanym nauki języków obcych, a także rozwój zintegrowanych programów kształcenia i uzyskiwania 'wspólnych stopni' nadawanych przez współpracujące ze sobą uczelnie
Promocja atrakcyjności EOSW – wśród potencjalnych kandydatów na studia spoza Europy.
Kształcenie przez całe życie – na poziomie wyższym, włącznie z uznawaniem poprzednich elementów studiów. Ta możliwość kształcenia ma nie tylko wymiar społeczny, ale także praktyczny, jako sposób dopasowywania się obywateli do zmieniających się nieustannie wymagań rynku pracy.
Europejski obszar szkolnictwa wyższego i europejski obszar badań – to dwa filary europejskiego społeczeństwa opartego na wiedzy. W tym celu należy rozwinąć studia doktoranckie (jako trzeci cykl kształcenia) i powiązać je ze zwiększoną wewnątrzeuropejską mobilnością doktorantów w systemie 'wspólne studia + wspólne badania'.
Wśród tych dziesięciu elementów trzy mają aktualnie tak zwany priorytet średniookresowy (2002 – 2005). Są to :
Zapewnienie jakości kształcenia w wymiarze instytucjonalnym, krajowym i europejskim.
Wprowadzenie powszechnego dwustopniowego (trójstopniowego) systemu edukacji oraz systemów kształcenia przez całe życie, między innymi z wykorzystaniem nowoczesnych technik informatycznych (e-learning).
Uznawalność tytułów zawodowych/stopni i okresów studiów poprzez pełne wprowadzenie Europejskiego Systemu Transferu i Akumulacji Punktów Kredytowych (ECTS) w całej przestrzeni europejskiej.
Te trzy podstawowe elementy zostaną omówione poniżej.