Potrzeba zmian ustawowych w odniesieniu do rozpraw i przewodów doktorskich
Nierzadko obserwuje się, że poziom rozpraw doktorskich (i habilitacyjnych) jest niski. Niekiedy prace te są w znacznej mierze przepisywane z cytowanych obcych źródeł (nawet żmudnie całe rozdziały!), co leży na granicy plagiatu. Napakowanie rozprawy wzorami, rysunkami lub analizami zaczerpniętymi z podręczników jest błędnie uważane za podnoszące wartość rozprawy. Uważa się, że 'dobra' rozprawa powinna mieć więcej niż 100 stron. Stąd często spotykany wkład autorów w postaci licznych, kolorowych wykresów symulacyjnych, łatwo generowanych przez współczesne programy komputerowe. W rezultacie czasem trudno odróżnić pracę doktorską od magisterskiej pracy dyplomowej.
Bardzo często spotykaną i dominującą strategią działania doktoranta i promotora jest to, aby doktorat „zrobić” najłatwiej i najszybciej, a nie najlepiej. Obecne wymaganie ustawowe ma charakter życzeniowy i bardzo ogólny: „rozprawa doktorska powinna stanowić oryginalne rozwiązanie problemu naukowego oraz wykazywać ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w danej dyscyplinie naukowej, a także umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej”.
Trzeba więc rozważyć wprowadzenie ustawowego warunku, aby uzyskanie stopnia doktorskiego było uzależnione od posiadania pewnego minimum znaczącego dorobku publikacyjnego, na przykład przynajmniej jednej publikacji w czasopiśmie z Listy Filadelfijskiej lub trzech obcojęzycznych referatów wygłoszonych na konferencjach międzynarodowych (we wszystkich przypadkach z nazwiskiem doktoranta jako pierwszego autora). Tak się to robi w Finlandii. Tam rozprawa doktorska, z reguły w języku angielskim, jest przedstawiana do recenzji jako manuskrypt przed decyzją Dziekana zezwalającą na druk. Oznacza to, że wydrukowana rozprawa uwzględnia już poprawki wynikające z recenzji. Obrona publiczna jest jednocześnie egzaminem doktorskim. Byłem niedawno jednym z takich recenzentów. Drugim recenzentem był profesor z Danii. Czy w Polsce nie powinny być wprowadzone podobne, racjonalne i obiektywne procedury w przewodach doktorskich?